Монгол хэлний тухай  хуулийг өнгөрсөн  хоёрдугаар сарын 12-ны өдөр баталсан билээ. Тэгвэл энэ оны долдугаар сарын 1-нээс хууль хэрэгжиж эхэлсэн. Энэ хуулийн 7.2-т зааснаар үндэсний бичгийн хөтөлбөрийг үе шаттай хэрэгжүүлж, зохих бэлтгэл хангасны үндсэн дээр төрийн болон нутгийн өөрөө удирдах байгууллага албан хэргээ кирилл болон үндэсний хос бичгээр хөтлөн явуулна гэсэн заалт зөвхөн 2025 оноос эхлэн хэрэгжинэ. Харин их, дээд сургуульд элсэгчдээс авах элсэлтийн ерөнхий шалгалт болон төрийн албанд анх орох иргэнээс авах монгол хэлний шалгалтын агуулгын дөрөвний нэгээс доошгүй хувь нь үндэсний бичгийн мэдлэгийг үнэлэхэд чиглэнэ.

Сурган хүмүүжүүлэх ухаан, хэл шинжлэл, уран зохиол, сэтгүүл зүйн чиглэлээр их, дээд сургуульд элсэгчдээс авах монгол хэл, бичгийн шалгалтын тусгайлсан журам боловсруулах; Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөл эх хэлтэй холбоотой асуудлуудыг шийдвэрлэх гэх мэт маш олон заалт аль долдугаар сарын 1-нээс эхлэн хэрэгжиж байгаа. 

Монгол хэлний хууль гараад ирэхээр л элдэв асуудлууд бүгд цэгцэрнэ энэ тэр гээд л байсан. Яагаав, хэлний эрдэмтэд хоёр хуваагдаад, дүрмийг өөр өөрсдийнхөөрөө тайлбарлаад, толь гаргаад, мөнгө олоод байгаа шүү дээ. Тэр асуудал цэгцрэх юм яриад байсан яалаа. Ц.Дамдинсүрэн гуайн дүрмийг л хуульчлаад өгчих байтал тэгээгүй, хуурай хууль гаргаснаас болж асуудал одоо болтол цэгцрээгүй л байна. За энэ асуудлыг шийдэхэд нэлээд хүнд байж магадгүй. Тэгээд ч хэдэн эрдэмтнээ хоолноос нь салгачих гээд байж болох юм. 

Тэгвэл өнөө албан байгууллагуудын хаягийг кириллээр болон монгол бичгээр бичнэ гээд байсан яалаа.  Одоо болтол байгууллагууд гадаад хэлээр хаягаа томоор бичсээр л байна. Тийм “tower”, ийм ч  “pub, restoran” гээд л явж өгнө. Тэр том том барилгууд дээр монгол бичгээр цамхаг гээд биччихсэн байвал ямар гоё харагдах бол. Жишээлбэл, “Цэнхэр сар” гэдэг үгийг монгол бичгээр томоор биччихвэл байсан сайхан л харагдана даа. Эсвэл “Цэнхэр тэнгэр” гэдэг үг байж болж байна. 

Заавал гадаадаар л бичихгүй бол болохгүй нэр хаягтай байгууллага манайд хэд билээ. Бүр болохгүй бол кирилл галигаар нь бичиж болно. Дээрээс нь монгол бичгээр ч гадаад үгийг бичиж болно шүү дээ. Манай монгол бичиг өргөн цар хүрээтэй. Ямар ч үгийг бичиж болно.  Тийм байхад яагаад байгууллагууд өнөөдрийг хүртэл хаягаа өөрчлөхгүй байна. Бид нөгөө л гадны аль нэг оронд амьдарч байгаа аятай хаягтай том том байшингуудаар хүрээлүүлсээр л байна.  За тэгээд энэ хуулинд орсон монгол бичигтэй холбоотой олон заалт биелж байгаа ч юм уу, үгүй ч юм уу. Ёстой л нөгөө олон хуурай хуулийн нэг нь болж хувирч байна уу л гэмээр байна. Уг нь хуулийн зорилго нь өргөн, зорилт нь сайн юмсан. Гэхдээ биелэхгүй бол хэчнээн сайхан зорилго, зорилттой байгаад ч ямар нэмэр байх билээ.

Н.Пунцагболд 

 

 

Эх сурвалж: www.mminfo.mn