-АРВАН ХҮНИЙ АМИЙГ АВРААД ӨӨРӨӨ АМИА АЛДЖЭЭ-

Налайх дахь Зэвсэгт хүчний 337 дугаар ангийн МИ-8 нисдэг тэрэг шөнийн сургалтын нислэг үйлдэж байгаад өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сарын 23-нд осолдсон билээ. Осол гарах үед нисдэг тэргэнд 11 хүн зорчиж байсан бөгөөд 10 хүн бэртэж, нэг хүн газар дээрээ нас барсан билээ. Тодруулбал, ахмад борте механикч Н.Батбаяр амиа алдсан юм. Тэрээр цэргийн албанд 17 жил ажилласан бөгөөд 37 настай байжээ. Н.Батбаярын ээж М.Хандсүрэнтэй ярилцлаа.

-Ми-8 онгоцны хар хайрцагны бичлэгийг уншуулсан гэсэн. Хар хайрцагны бичлэгтэй танилцсан уу. Ослын шалтгааныг тайлбарлаж, үзүүлсэн болов уу?

-“Ми-8” онгоц гурван нисгэгчтэй. Миний хүү гуравдугаар нисгэгч борте механикч хийж байсан юм. Нэг, хоёрдугаар нисгэгчийнхээ голд нь суугаад явдаг юм. Хар хайрцгийг нь уншуулахад, онгоцыг голлон жолоодож байсан нэг, хоёрдугаар нисгэгч нь буруутай болж таарсан гэсэн. Гэхдээ бидэнд албан ёсоор хар хайрцагны бичлэгийг үзүүлээгүй. Тэрийг нь үзмээр байна. Хаана хандаж, хэнд хэлэхээ мэдэхгүй л байж байна. Онгоцыг даргалж ниссэн нисгэгч нь манайд өөрөө ирсэн. Уучлалт гуйж байсан. “Хайран сайхан хүү тань миний буруугаас болоод амиа алдлаа” гэж хэлсэн.

-Яг ямар алдаа гаргаад онгоц унасан талаар ярьсан уу?

-Би лавлаад сайн асуусан л даа. Яг яасан юм бэ гэж. Тэгсэн “руль булаацалдсан юм” л гэж хэлсэн. Нэг, хоёрдугаар нисгэгч нь хоорондоо булаацалдсан уу, юу болсныг мэдэх юм алга. Би нисгэгчдийн талаар сайн мэднэ л дээ. Тэднийг яаж ажлаа хийдгийг нь ч гадарладаг. Яагаад гэвэл, манайх чинь нисгэгчийн удамтай айл. Миний хань насаараа нисгэгч хийсэн Шаравын Нина гэж хүн байсан. Миний дүү гавьяат нисгэгч хүн бий. Бас аав минь 1957 онд нисгэгч хийж байсан. Хөгшин минь өөд болсон. Зэвсэгт хүчинд 39 жил ажилласан даа. 109, 303 дугаар ангид захирагч хийж байсан. Дэд хурандаа цолтой. Бас сүүлд армид нисгэгчийн багшаар ажиллаж байсан хүн. Миний хүүгийн ажиллаж байсан 337 дугаар ангийн захирагч нь манай хүний шавь нь байгаа юм. Бид хоёр долоон хүүхэдтэй. Энэ л нисгэгч хийж чадна гэсэн мундаг хүүгээ хань маань өөрөө сонгоод ажлаа өвлүүлж сургасан. Ид залуугаараа, ихийг хийж бүтээх насан дээрээ байсан хүүгээ алдаад их л хэцүү байна. Миний хүү тэр онгоцонд байсан арван хүний амийг авраад, хийх ёстой ажлаа баатарлагаар хийгээд амиа алдсан шүү дээ.

-Осол гарахын өмнө онгоцны цахилгааныг нь салгаж, онгоц дэлбэрэхгүй байх бүхий л арга хэмжээг аваад өөрөө нас барсан тухай сонссон...

-Осол гарсны дараа бид өөрсдөө анги дээр нь очсон. Тухайн үед хамт ниссэн хүмүүс нь “Батбаяр үнэхээр баатарлаг байж чадсан. Онгоцны бүх цахилгаан хэрэгслийг салгаж, шатахууныг нь хүртэл асгаад бүх аюулгүй ажиллагааны арга хэмжээг аваад өөрөө амиа алдсан. Тэгээд бид амьд гарсан” гэж хэлсэн. Онгоц унах гээд эвгүйтээд ирэхэд л бүх арга хэмжээг авсан юм байна лээ. Хэрвээ цахилгааны хэрэгсэл салгаагүй, шатахууныг нь асгаагүй бол онгоц хүчтэй унаж байгаа учир дэлбэрэх аюултай байсан. Тэгсэн бол өнөөдөр нэг хүн биш, арваннэгэн хүний амь нас яригдах байсан ч байж мэднэ. Би нүдэндээ дүрслэн харж байна. Тэр дундуур яаж сандран ажиллаж байсан бол доо гэж хүүгийнхээ талаар боддог. Бүх хөдөлгүүрийг нь унтраагаад шатахуунаа асгаад, цахилгаан утсыг салгасан байсан.

-Борте механикч гэхээр ямар үүрэгтэй ажилладаг юм бол?

-Борте механикч буюу гуравдугаар нисгэгч нь нэг, хоёрдугаар нисгэгчийнхээ голд нь суудаг. Ямар нэг хамгаалалтын бүс зүүдэггүй. Нислэг дунд босоод ард, урд талын техникүүдийг дээш, доош нь болгоод ажиллана. Хариуцлага өндөртэй, хамгийн осолтой хүнд ажил л даа. Онгоцонд сууж байсан бүх хүн хамгаалалтын бүстэй аюулгүй байдал хангагдсан байхад, миний хүү л тэнд ганцаараа хамгаалалтын бүсгүй голд нь ажлаа хийж байсан. Осол гарахад хүү минь хамгийн түрүүнд цонхоороо шидэгдсэн юм байна лээ. Онгоц унасан газраас 20-иод метрийн зайтай шидэгдсэн байхыг нь олсон байгаа юм. Хүүгийн минь цогцсыг бидэнд үзүүлээгүй. Танигдахааргүй болсон байсан гэсэн.

Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу