Х.МОНГОЛХАТАН

Агаарын бохирдлыг бууруулах оновчтой арга олж, төсөл хэрэгжүүлэхээр яваа түүхч, зохиолч М.Тогмидтой ярилцлаа.

-Агаарын бохирдлыг бууруулах шинэ боломжийг судалсан гэж байна. Тэр тухайгаа яриач?

-Манай улсын нийслэл агаарын бохирдлоороо дэлхийд тэргүүлж байна. Энэ бол эмгэнэл юм. Хүн бүхэн санаа зовж, ярьж хэлж байна. Төр засаг арга хэмжээ авах гэж зуух, сэнс гээд янз бүрээр үзэж байгаа ч үр дүн алга.

Би хотын иргэний хувьд санаа зовж 2004 оноос судалгаа хийж эхэлсэн. Тэгээд хотыг утаанаас салгах хамгийн сайн аргыг бодож олсон. Энэ бол салхины хонгил гаргах юм. Хотын салхины тухай ямар ч цаг уурын байгууллага судлаагүй, мэргэжилтнүүд нь мэдэхгүй байгаа юм. Гэтэл хотын салхи тэр дундаа Улаанбаатарын салхи өвөрмөц. Шөнө нь хөндийгөөр уруудаж салхилдаг. Өглөө нь нар туссан хойно эргээд хөндийгөө өгсөөд салхилдаг. Гэтэл Улаанбаатар гурван мухар хөндийн аман дээр байгаа юм. Баянхошуу, Чингэлтэй, Хайлааст, Бэлх, Сэлхийн мухар хөндийд өглөөний утаа нь бүтэн өдөржин хургадаг. Харин шөнийн утаа гурван цаг үргэлжлээд хөөгдсөөр Төв аймгийн Лүн сум ордог юм билээ. Надад салхи хэмжих багаж хэрэгсэл байхгүй учир би зөвхөн салхилж байгаа чигийг нь тогтоож чадсан.

-Та ганцаараа энэ судалгааг хийж төслөө бичсэн хэрэг үү, мэргэжлийн хүмүүстэй хамтарсан уу?

-Би мэргэжлийн хүмүүстэй хамтарч энэхүү судалгааг хийсэн. 2014 онд Инженерүүдийн зөвлөгөөнөөр энэ судалгаа, төслийг маань хэлэлцээд хэрэгжүүлэхэд үр дүнтэй гэж сайшаасан. Дараа нь Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг намайг хүлээн авч уулзаад утааг шийдэх төгс арга юм байна гээд ажлын хэсэг гаргасан. Гэтэл ажлын хэсэг нь тодорхойгүй шалтгаанаар огт ажил хийгээгүй.

-Таны төсөлд хотын салхийг хэрхэн ашиглах юм бэ?

-Толгойтын зүүн, баруун даваа, Гүнтийн, Хужиртын, Хандгайтын, Шижирийн гээд олон даваа хотод бий. Энэ дундаас салхины хонгил гаргахын тулд Толгойтын зүүн давааг сэтлэх юм. Яагаад гэвэл салхи шууд Баянхошуу руу орно. Өвлийн цагт Рашаантын хөндийд маш их агаар мухардаад цугларч байдаг юм. Жаахан хэсэг нь Сонгинохайрхан уулын наагуур хотод орж ирдэг. Энэ агаарын урсгалыг Толгойтын зүүн салаагаар оруулж ирэх хэрэгтэй байна. Ийм учраас энэ хөтлийг сэтлэх нь чухал. Энэ ганц хөтлийг сэтлэх маш амархан. Харин Хайлаастыг цаашаа хонгил болгож болох юм гэж Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайд хэлж байсан.

-Энэ хөтлийг сэтэлснээр ямар үр дүн гарах бол?

-Энэ хөтлийг сэтэлснээр их хөрөнгө мөнгө зарахгүйгээр 10-аад том асуудал шийдэж болно. Тухайлбал, хурдны зам тавигдана. Ингэснээр энэ хоосон хөндий рүү Улаанбаатар хот өргөжин тэлнэ. Зам дагаж хөгжил шүү дээ. Хандгайт, Санзай руу энэ хурдны замаар явна. Морь барианы газар руу ч энэ замаараа давхина.  Дөрвөн эгнээтэй, төмөр замтай, дугуйн замтай, ердийн хөсгийн замтай зураг төсөл гаргасан байгаа.

Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу