Нийгэм
・Нийтэлсэн:
Мэргэн охин
・
2016 07 сар 08
Ч.ҮЛ-ОЛДОХ
Үндэсний бөхийн улсын гарын даа, бөхсонирхогч Аюушжавын Пүрэвжавыг “Ярилцах цаг” булангийн зочноор урилаа.
- Та олон жил бөхчүүдтэй ойр байж, үндэснийбөхийн гарын даагаар ажиллаж, төвийн сонинхэвлэлүүдэд томоохон барилдаануудын дүйзийг бэлтгэн хэвлүүлж ирсэн. Хэдийнээсүндэсний бөхийн спортыг сонирхох болов?
-1970 оноос үндэсний бөхийн спортыг сонирхож, түүнээс хойш заал, танхимын барилдаануудыг алгасалгүй үзэж ирсэн. Ингэхдээ зүгээр нэг үзэхгүй, тэмдэглэл хөтөлнө. Бичиж тэмдэглэсэн зүйлүүдээ нэвсгэр цаас болгоод дараа нь хаячихдаг байснаа болиод 1975 оноос хойш тухайн үеийн таван төгрөгний зузаан дэвтэр дээр бичээд хадгалдаг болсон.
Төгсгөл нь III нүүрт Энэ тэмдэглэл маань одоо 7-8 дэвтэр болсон. Түүн дээр мянга гаруй томоохон барилдааны дүйзүүд надад байгаа. Танай сониныг “Засгийн газрын мэдээ” нэрээр гарч байхаас эхлээд барилдааны дүйзүүдийг өгч ирсэн. Сүүлд танай сонин “Бөхийн мэдээ” хавсралт гарах болсноор хүмүүс ихээхэн сонирхож хардаг болсон байна лээ. Харин “Таван цагариг” сонинд бол 1995 оноос хойш барилдааны дүйз нийтлүүлэх болсон. Дүйзийг бичихдээ бөхийн мэдээ, оролцсон бүрэлдэхүүн, оноолтоор нь бичиж өгдөг учраас хүмүүс ихээхэн сонирхдог юм билээ. Зарим нь хайчилж аваад хадгалдаг гэсэн. Бас над шиг бичиж, тэмдэглэдэг хүмүүс ч тааралдаж байсан. Жишээ нь, Өмнөговийн нэг залуу “Монгол бөхийн өргөө” ашиглалтад орсон цагаас эхлэн бүх барилдааны тэмдэглэлийг хийснээ сонинд хэвлүүлсэн байсан.
-Эрийн гурван наадмын нэг үндэсний бөхийн барилдааныг монгол хүн бүр огшиж үздэг. Улс, аймгийн цолтойхэчнээн бөх барилдах бол, улсын цолтон хэд төрөх бол гээд олон асуулт, таамаг байна?
-Энэ жилийн наадамд 1024 бөх барилдана. Тэгэхээр нэг, хоёрын даваа сулрахгүй гэсэн үг. Яагаад гэвэл, аймгуудын наадмын тов зөрж байгаа учраас хөдөө орон нутагт амьдарч байгаа улсын цолтой бөхчүүд бүгд ирж зодоглоно. Манай Завханаас гэхэд л улсын начин Г.Бат-Амгалан барилдана гэдгээ хэлчихээд байж байна. Аймгийн цолтой бөхчүүд ч олон барилдана. Өмнө нь 300 орчим улс, аймгийн цолтон барилддаг байсан. 2001 онд нэг удаа 500-гаад улс, аймгийн цолтон барилдаж байсан юм. Энэ жилийн хувьд 600 орчим байх болов уу. Аймгийн цолтон олон болсон учраас тэгж бодож байна. Урьдчилсан байдлаар нэрсийн жагсаалт гаргаж үзэхэд энэ жил барилдах улсын цолтон 132 байна лээ. Үүн дээр нэмэгдэж ч магадгүй. Өнгөрсөн жил аймгийн арслан цолтон 100 барилдсан. Улсын цолтон 86 байсан. Энэ жил аймгийн арслан цолтон 150-160 орчим барилдах байх. 1024 бөх барилдаж байгаагийн нэг давуу тал нь начин цол горилж байгаа бөхчүүд 32-т үлдэхэд улсын начин цол хүртэнэ. Тэгэхээр хүн болгоны цээжинд 32-т үлдчих болов уу, начин цол хүртэх болов уу гэсэн бодолтой байх болов уу. Тийм учраас шинээр 10 гаруй улсын цолтон төрөх болов уу. Өнгөрсөн жил долоо, түүний өмнө гурван улсын цолтон төрж байсан. Энэ жил арав гарна, гэхдээ 15-16-д хүрчихгүй болов уу. Ямар ч байсан 12-13 хүн улсын цол хүртэх байх. Цаашилбал, наймд үлдэж байж улсын заан цол авах учраас ганц, хоёрын зэрэг улсын заан цолтон төрөх боломжтой. Заанаас дээш цолтон гарьд, арслан, аварга цолтон төрөх боломж бий. Ч.Санжаадамба л гэхэд дөрөвт үлдэхэд гарьд болно шүү дээ. Үзүүрлэвэл, арслан, түрүүлчихвэл аварга болно. Хоёр шинэ арслан байгаа. Тэд өнгөрсөн жилийнх шиг үзүүр, түрүүнд үлдвэл баяр наадмын дүрмийн дагуу нэг нь аварга, нөгөө нь даян аварга болно. Цол ахиулж өгч байгаа учраас ийм байж таарна.
-Наадмын өмнө тэр сайн барилдана, энэ шөвгийн наймд үлдэнэ, тэр бөх түрүүлэх болов уу гээд янз бүрийнтаавар, таамаг дэвшүүлж байдаг. Танд ямар таамаг байна?
-Би дотроо бодохоос таавар, уралдаанд оролцож нэр ус гаргаж өгөөд байдаггүй. Мэргэн түргэн нь биш болохоор шууд хэлнэ гэж юу байхав. Дотроо бол бодож байгаа. Тэр, энэ үлдэх болов уу гээд бодоход ямар ч байсан шөвгийн наймд гурван залуу арслан байна.
-Хэн?
-П.Бүрэнтөгс, Н.Батсуурь, Э.Оюунболд гурав байна. Аль аль нь 30 хүрээгүй залуус.
-Гарьдуудаас хэнийг шөвгийн наймд үлдэнэ гэж бодож байна?
-Улсын гарьд Н.Ганбаатар, Б.Гончигдамба, Ж.Бат-Эрдэнэ нарын залуус байна.
Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.