Олимп, дэлхийн боксын тэмцээний рингэнд тамирчнаа аваад гарахад олон улсын шүүгчид ёсолж угтдаг дархан дасгалжуулагчдын нэг бол Монгол Улсын  Ардын багш, гавьяат дасгалжуулагч Д.Банди билээ.

 

Түүнийг Монголын боксын шигшээ багийг удирдаж байхад манай ширэн бээлийтнүүд  Бээжин-2008 олимпийн наадмаас алт, мөнгөн медаль хүртэж, түүхэнд байгаагүй амжилтыг үзүүлж байсан юм.

 

Тэгвэл  түүнгүйгээр оролцсон Лондон-2012, Рио-2016 олимпт манай боксчдын амжилт буурсан. Энэ хооронд Д.Банди багш зүгээр суусангүй. Боксын спорт, түүнтэй холбогдсон өөрийн амьдрал, Монголын боксын түүхэн замналын тухай “Энэ л миний амьдрал”, “Энэ л миний ертөнц” номуудыг туурвиж, уншигчдын гар дээр тавьсан байна.

 

Бид энэ удаагийн зочноор Монгол Улсын Ардын багш, гавьяат дасгалжуулагч Д.Бандийг урьж ярилцлаа.

 

 

 

-Олимпт эрх авч оролцдог болсноос хойш зургаан боксчин оролцсон нь хамгийн олон ширэн бээлийтэн оролцсон наадам боллоо. Сайн байна гэж гэж харж байгаа. Тамирчдын маань хувьд сайхан байсан. Эрх авах тэмцээнүүдэд сайн тоглосон.

 

Олон улсын чанартай томоохон тэмцээнүүдэд ч сайн оролцсон. Бэлтгэлжилт овоо байсан гэж бодож байгаа. Би өмнө нь ч хэлж байсан. Ямар амжилт гаргах бол гэдэгт хоёр л юм байгаа.

 

Нэгдүгээрт, дасгалжуулагчид хэр зэрэг тактик зохиож чадна вэ. Тамирчин түүнийг нь хэр гүйцэтгэж чадаж байна вэ. Хоёрдугаарт, тамирчныхаа амжилтыг хамгаалах шүүгчтэй байгаа. Шүүгч маань хэр хамгаалалт хийж чадаж байна вэ гэдгийг  хэлж байсан. Энэ маань сая харагдлаа.

 

Д.Отгон­далайгийн хувьд сайхан тоглосон.  Идэвхи, хурд, дайчин байдал, өөрөө эхэлж ажилласан зэрэг нь сайн. Гэтэл шүүгчид дандаа эсрэг талд оноо өгсөн. Манай шүүгч олигтой  хамгаалалт хийсэнгүй. Хамгаална гэдэг нь хүнтэй яриа хөөрөөтэй байж,  наануу цаануу болж харилцахаас эхлээд байна. Тэгж чадсангүй.

 

Дараагийн тоглолт бол финалд Бразилийн тамирчинтай тоглох байсан.Д.Отгондалай маань түүнтэй өмнө нь хоёр таарч хоёуланд нь ялсан. Гэтэл  нөгөө талаас асар их арга хэмжээ авсан байна. Дандаа өөрсдийн талын шүүгчдийг суулгасан байна.

 

Тэр байтугай Бразилийн шүүгч хажуугийн шүүгчээр сууж байгаа юм. Энэ нь манай тамирчин ялагдах нэг шалтгаан болсон. Дутуу оноо өгөх бас нэг шалтгаан манай талаас  гарсан. Яасан бэ гэвэл, Д.Отгондалай маань тактиктай ажиллаагүй. Үзэгч харахад түрүүлж ажиллаад, илүү байгаа.

 

Гэтэл манай хүн зүгээр л зодох гээд дайраад. Тэгээд зодсон. Зодоход нь мань хүнийг ингэдэг юм байна, ингэхээр ингэе, тэгэхээр нь тэгье гээд тоглолтыг нь эртнээс судалчихсан эсрэг тал  тактиктай ажилласан. Яаж тоглох ёстой байсан бэ гэвэл, баруун гарын эсрэг угтуулдаг цохилтыг  шахаж явж байгаад зогсоох ёстой байсан.

 

Манай хүн ажиллана,  баруун гар шиднэ,  тэр нь оногдоод байсан. Шүүгч эхлээд цохисныг биш сүүлд цохисныг нь  хардаг байхгүй юу. Эсрэг талын тактикт орчихлоо, судлагдсан гэдгээ анхаарч үзсэнгүй алдаа гарлаа.

 

 

-Боломжийн байсан. Айхтар гэж хэлэх юм байгаагүй.  Том аваргатай таарсан хүн Б.Чинзориг л байх шив дээ. 

 

 

-2006 онд Залуучуудын шигшээ багт ирж хамт бэлтгэл хийсэн. 2008 оны олимпийн өмнө Тайландын  Бангкок хотод болсон “Эзэн хааны цом”-д оролцохдоо хоёрдугаар тойрогт 2007 оны Чикагогийн ДАШТ-нд манай Э.Бадар-Ууганыг булхайгаар ялсан Оросын тамирчин Водапяновтой  ямар ч хийгүй маш гоё тоглож ялаад аварга болж байсан.

 

 

-/инээв/. Тийм ээ.

 

 

-Тэгээд цааш нь “Өгсөн үүргийг өнөд биелүүлж Өнөөх талаа  өвдөглөн сөхрүүлж Тал шигээ уужим Чоно шигээ  зоригтой байхыг ерөөж Талын чоно гэж рингний цол хүртээв”  гэж мессэж бичиж байсан юм. Тэр бол  яах аргагүй Д.Отгондалай ид шуугиулж гарч ирсэн үе.

 

 

-Юу гэж уналтын үе байх вэ. Тэр үед ид шуугиулж гарч ирж байсан. Одоо улам сайжирч байгаа. Энд ганцхан тактик, та­мирчдыг бэлтгэх хүн   хэрэгтэй.

 

 

-Д.Отгондалай тэд нараасаа дүү л дээ. Залуучуудын шигшээд орж байсан юм. Тэр үеэс нь дагуулаад явдаг байсан. Э.Идэрхүү, Н.Шинэбаяр, Д.Отгондалай гурав Дорнод аймгаас ирсэн. Шавийн шавь болохоор ер нь ч их анхаарал тавьдаг байсан.

 

 

-Бэлтгэл сайн. Гэхдээ дотор нь баяжилт алга. Тамирчин хүн тактиктай хөдөлгөөнүүдэд байнга суралцаж байх ёстой. Тэр дутмаг байна. Энэ  дасгалжуулагчтай л холбоотой. Би энэ тухай олон удаа ярьж байгаа юм. Өмнө нь зөндөө ярьсан даа. Монголд алдаж байгаа юм ганцхан л байгаа.

 

Дасгалжуулагч гэдэг хүнийг бүр мөсөн хаячихсан. Хамгийн нэг номерт тавьж байх  хүн  бол дасгалжуулагч. Мэдлэг боловсролыг нь байнга дээшлүүлж, тэнд хэн сайн ажиллаж чадах вэ, тэр хүнээ зөв харж томилж, ажил болоод амьдралын хувьд хангаж өгөх ёстой бүх  зүйлүүдээр нь хангаж, тэгж байж тэр хүнээс юм нэхэх ёстой.

 

Манай улс үүнийг бүрмөсөн орхичихсон. Сүүлийн үед энэ талаар жаахан гадарладаг  болсон шиг билээ.

 

Тамирчдын авсан шагналын тодорхой хувийг дасгалжуулагчдын группт өгөх жишээтэй. Намайг ахлах дасгалжуулагч байх үед тамирчнаасаа гуйдаг байлаа. Би чамайг тийм медаль авахуулж өгье, Олимп, дэлхийн аварга болгож өгье, шагналынхаа төдөн хувийг өгөөч гэж гэрээ хийж гарын үсэг зурдаг. Зарим нь “Үгүй ээ, өгөхгүй ээ” гэнэ.

 

Манай У.Мөнх-Эрдэнэ тэгээд  явчихдаг байсан. Тэрийг бодвол одоо өөр болжээ. Спорт хөгжиж байгаа орнуудад тамирчин ямар шагнал авч байна, түүнтэй тэнцэх хэмжээний шагналыг  дасгал­жуулагчид нь өгдөг. Тэгж байж дасгалжуулагчийг шаардах, шахах үүргийг бий болгоно. Энэ манайд дутагдаад  байна.  

 

 

-Сонголтод буруу юм байхгүй. Байх ёстой юм байдгаараа байсан. Улсын аварга болсон, эрх авсан тамирчдыг явуулсан. Янз бүрийн санал бодолтой хүмүүс байдаг. Энэ удаа сонголт буруудаангүй. Сонгосон тамирчдаа бэлтгэх талд жаахан алдаа гаргачихлаа гэж бодож байна.

 

 

-Шүүгч хүн олимпод өөрийн тамирчдыг дэмжих гэж, амжилтыг нь хамгаалах гэж оролцдог. Гол ажил нь энэ. Үүний төлөө л явж байгаа. Ингэхийн тулд AIBA-гийн гол хүмүүсээс үнэлгээ авсан байх ёстой. Тэнд байх хугацаандаа шүүгч нартай ч ойртож танилцсан байх хэрэгтэй л дээ.

 

 

-Тийм. Манай гурван одтой шүүгч Ц.Нандигжавыг Оросоос салан тусгаарласан орос хэлтэй Казахстан, Узбекистан, Тажикстаны шүүгчид дагаад  явдаг. Манай шүүгч болохоор орос, англи хэлтэй, танил ихтэй, аль ч улсын шүүгчтэй найз нөхдийн, танилын  сайхан харилцаа  тогтоож чаддаг.

 

Нөхөрлөлийн илэн далангүй  сайхан харилцаа гэдэг шударга бус шүүлт гэх мэт муу зүйлүүдийг  хааж байдаг зүйл. Ямар сайндаа найз нө­хөддөө дурсгалын зүйл гардуулж байгаад матаа­санд орж байхав дээ.

 

 

-Таны нэр байгаа л гэсэн. Намайг дуудаж хувцасны  фермерк өмсүүлэхгүй болохоор нь жаахан гайхсан ч гэртээ байж л байсан. Гэтэл хүүхдүүд маань хэлж байна. “Таныг хасчихсан юм шиг байна. Германаас С.Баясгалан, Н.Шинэбаяр тэргүүтэй хүмүүс ирж Боксын холбооны хурал хийгээд таныг явуулахгүй болсон гэнэ” гэсэн.

 

Тэгэхээр нь Боксын холбооны нарийн бичгийн дарга руу яриад “Надад  фермерк өмсүүлэхгүй байх юм. Хоцорчих юм биш үү” гэхэд “Би сайн мэдэхгүй байна” гэсэн. “Намайг хасчихсан гэж дууллаа” гэхэд  “Тодруулаад хэлж өгье” гэсэн. Дараа нь залгаад “Орон тоо багтахгүй болохоор орхисон байна шүү” гэж байна лээ.

 

Сүүлд бэлтгэлд явсан тамирчдыг ирэнгүүт зөрүүлээд хүн явуулах орон тоо гарахад нь би “Ё.Төмөрбатааг явуулчихаач” гэж саналаа хэлсэн. Дорнод аймаг нь ч зардал өгсөн байна лээ. Тэгээд явсан нь сайн болсон.

 

 

- Тамирчдынхаа ам­жилтыг бодож  зүтгэх л  байсан. Хүүхдүүдээ  ч дээш нь ярь гэж хэлэх байсан. Тамирчид, хүүхдүүд  маань ч  дээш нь хэлнэ гээд байсан. Нэгэнт дээрээс тэгээд шийд­сэн болохоор нь хүүхдүүдээ багш нартайгаа муудалцахын нэмэр, ийм том хариуц­лагатай тэмцээний өмнө хагаралдах хэрэггүй гэж хорьсон. Хагаралдсан ч хамаагүй ярина гээд зарим нь зүтгээд байна лээ. Би тас хорьсон. Том тэмцээн, уралдаанд явах гэж байхад нь элдэв хэл ам гаргах хэрэггүй гэж бодсон. 

 

Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу