Нийгэм
・Нийтэлсэн:
Мэргэн охин
・
2017 03 сар 22
Энэ хаврын анхны ноолуур эхнээсээ ченжүүдийн гарт ирээд эхэлж байна. Өчигдөр бид “Эмээлт” зах орж тэндхийн нөхцөл байдал, ноолуур болон бусад түүхий эдийн үнэ ханш зэргийг сурвалжиллаа. Гэхдээ сар шинийн баяр болоод өнгөрсөн, мал төллөөд эхэлчихсэн, малчид ямаагаа самнаж жигдрээгүй байгаа үе болоод ч тэр үү тус захад нэлээд эл хуль, хөл хөдөлгөөн багатай амралтын байдалтай ч юм шиг л байна. Бид ноолуур авч буй томоохон түүхий эдийн төв хайж давхисаар “Эмээлт” захын хамгийн цаад талд буюу хөдөө орон нутгаас орж ирдэг замд байх түүхий эдийн цэгээр орлоо. Тэднийх анхныхаа ноолуурыг 70 мянган төгрөгөөр өнөөдөр худалдаж авлаа. Ойрхон байх айл хэдэн ямаа самнаж тушаасан гэж байв. Хонины нэхийг өлөнтэй нь 1000 төгрөгөөр, ямааны арьсыг 35 мянгаар худалдаж авч байгаа гэнэ. Энэ түүхий эдийн цэгийн ажилтан Г.Мөнх ярихдаа “Одоогийн байдлаар ноолуур болон арьс шир тушаахаар ирэх хүн, ноолуур авах гэсэн ченжүүд ч ховор байна. Зарим ченжүүд ноолуур авахаар Төв аймаг явцгаасан байгаа, зарим сумаар очоод ноолуураа цуглуулаад явчихдаг юм. Ер нь ноолуурын анхны үнэ 70 мянган төгрөгөөс эхэлж байна. Ойрын хоёр, гурван өдөр цас орж хүйтрэх юм байна лээ, малчид энэ хүйтнийг өнгөрөөгөөд ямаагаа самнацгаах байх. Тэгэхээр ирэх амралтын өдрүүдэд ноолуур тушаах гэсэн иргэд ирээд ноолуур тушаалт жигдэрч эхлэх болов уу гэж бодож байна” гэлээ.
Ер нь ойрхон байх сумынхан гэхээс бусад нь заавал “Эмээлт” зах орж ноолуураа тушаах гээд байдаггүй аж. Учир нь ченж нар “Эмээлт” зах дээр авдаг ханшаараа өөрсдөө яваад ноолуураа авчихдаг юм байна. Түүхий эдийн цэгүүдээр ороод, ноолуур авах уу гэхэд хэр хэмжээтэй гэхээсээ илүү хаанахын ноолуур бэ гэж их асуух юм. Учир нь Дорнодын ноолуур хамгийн өндөр үнэтэй, дараагаар нь Хэнтий болон Хөвсгөл аймгийн ноолуур ордог гэнэ. Ченжүүд олон жилийн туршлагаар ноолуурыг хараад хаанахын, хэзээ самнасан ноолуур болохыг таньчихдаг аж. Яагаад гэхээр зүүн аймгийнхан хамгийн эрт буюу гуравдугаар сарын сүүлээс дөрөвдүгээр сарын эхэн үе гэхэд ямаагаа самнаад бараг дуусчихдаг, эрт самнадаг болохоор хялгасгүй цэвэр ноолуур гардаг байна. Харин Хөвсгөл аймгийн ямааны ноолуур байгаль цаг уурынхаа онцлогоос болоод ч тэр үү оройтож самнасан ч хялгас гээд байх зүйлгүй байхаас гадна өндөр чанартай байдаг аж.
Хонины нэхий хураасан байдал
Хялгасгүй буюу одоо гарч буй шинэхэн ноолуурыг ченжүүд 7075 мянган төгрөгөөр авч байна. Ер нь ноолуур хялгасгүй байх тусам л өндөр үнэтэй байдаг аж. “Эмээлт”-ийн түүхий эдийн зарим цэгүүдийн ноолуур авдаг ченж нь байхгүй, манаач нар нь байж таарсан бол ноолуур аваад эхэлчихсэн анхны 3-10 кг ноолуураа авчихлаа гэх төвүүд ч нэлээд олон байна лээ. Тухайлбал, Булгантамир төвийнхөн гэхэд л эхнийхээ найман кг орчим ноолуураа авчихлаа, ойрхон байх айлуудын тушаасан ноолуур. Ноолуур гарч жигдрээгүй байна энэ сарын 20ны үеэр ноолуур гараад жигдэрчихнэ. Ноолуурын ид үеэр Хэнтий аймаг руу явж ноолуур авах бодолтой байгаа гэж байв.
Өнгөрсөн жил хамгийн эхний ноолуурыг 80 орчим мянган төгрөгөөр авч байсан ч ханш нь унаад, 40 хэдэн мянга руу орж сүүлдээ буцаад 68 мянга хүртэл өссөн байна. Ноолуурын ханш ямар байхыг мэдэхийн тулд ямааны арьсны үнийг харах хэрэгтэй байдаг гэнэ. Энэ жилийн хувьд ямааны арьсны ханш ер унахгүй 3538 мянган төгрөгт хүрээд байгаа аж. Мөн Хятадын юанийн ханш өссөн байгаа учир ханш унахгүй л бол ямааны ноолуур энэ жил эхний үнээрээ шахуу байх боломжтой гэж ченжүүд тайлбарлаж байна. Гэхдээ өнгөрсөн жилүүдэд зүүн аймгуудын ноолуур тушаагдаад дуусахын үед бусад аймгуудын дулаарсан хойно самнасан хялгастай ноолуур ихээр гарчихдаг болохоор ханш нь унадаг байсан гэж байна. БаянӨлгий аймаг хамгийн сүүлд буюу дөрөвдүгээр сарын сүүлээс тавдугаар сарын дунд үе хүртэл ямаагаа самнадаг гэнэ. Гэхдээ иргэд ноолуураа заавал ченжийн гар дамжуулахгүйгээр үндэснийхээ ноолуурын үйлдвэрт тушаачих хэрэгтэй, үйлдвэрүүд ченжүүдийн авч байгаа үнээр л авдаг шүү дээ гэх хүмүүс таарч байлаа.
“Эмээлт” захын ченжүүд худалдан авсан ноолуураа ихэвчлэн Хятад руу гаргадаг бол зарим нь дотоодынхоо үйлдвэрт тушаадаг байна. Гэхдээ хятадууд түүхий эд авахгүй гэвэл үнэгүйдэх тохиолдол их байдаг аж. Тухайлбал, хятадууд өмнө нь тэмээний ширийг худалдаж авдаг байсан болохоор зарим ченжүүд энэ өвөл нэлээд хэд хэдэн тэмээний шир авчихжээ. Гэтэл хятад ченжүүд гэнэт тэмээний шир авахаа больчихсон гэнэ. Тиймээс хэрэггүй болсон гэх ширээ хашаанд хураачихсан байна лээ. Мөн хонины нэхий үнэгүйдээд байна нэмж авахгүй, арай гэж ганц нэг үйлдвэрт тушаадаг хэмээн хашаандаа 20 мянган ширхэг хонины нэхий хураачихсан түүхий эдийн цэгтэй ч таарлаа.
Эмээлтийн ихэнх түүхий эдийн цэгүүд ноолуурыг 70 мянган төгрөгөөр авч байсан бол хятад ченжтэй нэг кг ноолуурыг 80 мянган төгрөгөөр авна гэж байна. Гэхдээ шууд 80 мянга гээд хэлчихдэггүй юм байна. Тэнгэр гэх хятад ченжтэй түүхий эд авах цэгээр орлоо. Тэрээр эхлээд ноолуур 70 мянган төгрөгөөр авна гэж байв. Харин бид таван кг шинэ ноолуур байна, ноолуур 80 мянга гэсэн сурагтай байна шүү дээ, 80 мянгад л өгчихмөөр байна гэхэд тийм өндөр үнэд хүрээгүй шүү дээ. 75 мянгад авъя гэчихээд, төд удалгүй за яахав 80 мянгад өг өг, 80д бол авчихаж болно доо гэж байна лээ.
“Эмээлт”ийн түүхий эдийн төвүүдийн манаач нар болон туслахууд нь монголчууд байх боловч эзэд нь ихэвчлэн хятадууд байдаг бололтой юм. Өнгөрсөн жил юань 303 төгрөг байхад ноолуур 80 мянга хүрч байсан юм чинь энэ жил юань 350357 төгрөгтэй тэнцэж байгаа болохоор ноолуурын ханш унана гэж айхгүй байж болно, ямартай ч эхний ханш 70-80 мянгын хооронд байна гэх ченж олон байв.
Н.ГАНЧИМЭГ
Өдрийн сонин Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.