Нийгэм
・Нийтэлсэн:
Мэргэн охин
・
2019 10 сар 10
・ 2
Нэгэн цагт Богд хаант Монгол Улсын Ерөнхий сайдын амьдарч асан “Гоожингийн өндөр” хогийн цэг болжээ
Долоон жилийн өмнө юм. Урд хөршид аялсан манай хэсэг сэтгүүлч дээд монголчууд амьдардаг Хөх нуур мужийг зорьж очихдоо сүүлийн тав, зургаан жилд барьсан гэх олон давхар шилэн байшин хорооллууд бүхий Жинин хотыг нь гэхээсээ илүү түүнээс гадагш гарч, тус улсын давсны нөөцийн ихээхэн хэсгийг бүрдүүлдэг Хөх нуурыг зорин довтолгож явахад таарсан, уулан дахь даяанчийн агуйнуудыг илүү сонирхож билээ. Дан элснээс тогтсон мэт, эхлэл төгсгөл нь үл мэдэгдэм урт нурууны үелсэн давхарга бүрт байсхийгээд л онгойсон нүх лугаа адил агуй харагдах нь эртнээс нааш даяанчид амьдарч, бясалгаж ирсэн орон зай аж. Үеийн үед хоол идэхтэй, үгүйтэй, нүцгэн шахам лам нар бурхны ном уншиж, хорвоогийн түмэн явдлын ухааныг олохоор бясалгаж суухдаа жаргаж байсан юм болов уу, зовж байсан уу гэж би лав бодож явсан сан.
Жинин мужийн нийслэл, томоохон хот юм билээ. Хэдэн жилийн өмнө болон сүүл хавьд барьсан гэх өндөр шилэн барилгууд ташраараа эзгүй нь бүр эвгүй. БНХАУ-ын Засгийн газраас төвлөрлийг сааруулах зорилгоор алс хязгаар нутагт иргэдийн аж төрөх орчин, боломжийг сайтар ханган, оршин суугчид хүлээж авахад бэлтгэж тийм хорооллууд байгуулсан хэмээн аяллын хөтөч тайлбарлаж байсан. Мэдээж оршин суугч олонтой болбол амьдрал буцлаад сайхан болоод ирэх байх. Гэхдээ тэдгээр шилэн байшин нүдэнд хүйтэн харагдах нь тэдгээрт үүх түүх гэх юм огт байхгүйд байсан юм. Гэтэл өнөөх онгойж харласан агуйнууд домог ярьж, хууч хөөрөхөөр, цаанаа нүнжигтэй. Үүх түүх, уламжлал, соёл ийм л зүйлээс үнэртдэг болов уу. Байгалийн тогтоц соёлын өвд хамаарахгүй ч, хүмүүний оршихуйтай холбогдоод ирэхээрээ амь ордог аж. Эргэн тойронд нь яриа хөөрөө өрнүүлэн, зуун, жарныг өгсөж нэг, уруудаж нэг аялж, танин мэддэг.
Үүнтэй нэгэн адил шавар, шохой, мод, чулуугаар босгосон байшин барилга хүний оюун, ухааны ур, сэтгэлгээний онцлог хэдий чинээ шингэсэн байна, тэр хэрээр соёлын агууламжтай болдог ажээ. Энэ талд, өөрөөр хэлбэл соёлын, тэр дундаа хотын соёлын хамгаалж, хадгалах өв ихтэй нь европчууд ажгуу. Азийн суурин соёл иргэншилтэй улс үндэстнүүдэд бас дутахааргүй бий.
Харин нүүдэлчдэд хотын соёлын өв суурин улс орнуудтай харьцуулахад бага аж. Өнөөдөр Улаанбаатарыг үүхтэй, түүхтэй, соёлжсон ард түмэнтэй хот гэж харагдуулдаг, нэгэн хэвийн байшингуудаас арай өөр, соёлын чиглэлийн хэдэн барилгыг нураах, эсэхтэй холбоотой маргаан олон нийтийн дунд үүсээд байгаа нь нэг талаар монголчууд соёлжиж, боловсорсныг илтгэх буй за. Нөгөө талаар нийслэлчүүд ялангуяа шат шатны дарга, удирдлага хотын соёл, соёлын өвтэй холбоотой ойлголт, мэдлэгээр маруухан, тэдгээрт хандах нь өнөөг хүртэл тааруухан байсаар ирснийг алга урвуулахын зуурт харуулах шиг болов. Театр гэж юу вэ. Зөвхөн барилга, байшин, хана, цонх, шат уу. Хэрвээ тийм сэн бол нурааж ядах юун. Гэтэл барилгын материалын цаана хүмүүний, үе үеийн уран бүтээлчдийн оюунаа шавхаж бий болгосон биет болон биет бус бүтээл байдаг. Тэдгээрийн үр шимийг үзэгчид хүртдэг. Үр дүнд нь бий болсон театр, соёлын газар луу чиглэсэн тэмүүлэл аяндаа гарт баригдаж, нүдэнд үзэгдэхгүй эерэг хүч болдог бөгөөд үүнд соёолон төлждөг төлөвшил, хөгжил, түүх, дурсамж, бахархал, хайр яваандаа үнэ цэн болон хувирна. Тэгэхээр театр, соёлын газрууд, түүхэн барилга, байшин бол үл үзэгдэх эерэг хүчний уурхай юм. Соёлын, тэр дундаа хотын соёлын өв, түүхэн дурсгал гэж чухам юу болох талаар хэн хүнгүй хичээл заалгаж, мэдэхгүйгээсээ болж болчимгүй үг амнаасаа унагасан болхидуу дарга нар гаргасан шийдвэрээ эргэж харах өдрүүд үргэлжилж буй мэт.
Бэлтгэсэн: Р.Оюунжаргал
ӨДРИЙН СУРВАЛЖИЛГА
Аврал эрсэн түүхийн дурсгалт барилгууд
Улаанбаатар хотын 380 жилийн ой энэ онд тохиож байна. Төдийгөөс өдий хүртэл нийслэлийн өнгө төрх, түүхийг хүүрнэх хуучны барилга, байгууламж гарын таван хуруунд багтахаар цөөрчээ. Уг нь үр хойчдоо өвлүүлэн үлдээх түүх, соёлын дурсгалт барилга, байгууламж, газрыг тордож, тойглох нь төрийн үүрэг боловч тоолгүй хаяад удаж. Соёлын өвөө сэргээн засах нэрээр нурааж, сүйтгэдэг ард түмэн монголчуудаас өөр байдаг болов уу. Шар нар, бор хоногийг даван туулсан Хүрээний барилгууд өнөөдөр мөхлийн ирмэгт ирээд байна. Хуучны барилга гэхээс өөрөөр нэр, түүхийг нь ч мэдэхгүй болтлоо мартсан Хүрээний барилгуудын талаар сурвалжиллаа.
Богд хааны ордон музейг 1893- 1903 онд барьсан ба долоон үндсэн хэсгээс бүрддэг. Монгол Улсын шашин, төрийг хослон баригч VIII Богд Жавзандамба хутагт амьд сэрүүн ахуйдаа амьдарч байсан энэ барилга жуулчдын нүдийг хужирладаг цөөн түүхэн газрын нэг билээ. Өдгөө нийслэлд байх хуучны барилга дундаа өнгө, үзэмж сайтайд тооцогдох уг музейд очив. Хэсэг хэсгээр хуваагдан зогсох гадаадын жуулчид элбэг энэ газар гадна орчны тохижилт сайтай тул эмтэрч, цуурсан хэсэг нь нүдэнд бага өртөх аж. Наранд халж будаг нь хатсан цонх, шавар нь унаж мод нь цухуйсан хана гээд тоочоод байвал засах юм зөндөө л байх санж. Тус музейнхнээс соёлын өвийн барилга, байгууламжийн сэргээн засварыг хэрхэн хийх, төрөөс ямар дэмжлэг үзүүлж буй талаар тодруулах гэж очсон минь энэ. Музейн захирал Ц.Эрдэнэбаатар “Төрөөс хэрэгжүүлж буй соёлын өвийг сэргээн засварлах ажлыг дэмжих, дэмжихгүй хоёрын голд гацчихаад байна. Багадаа 80-90 жил болчихсон барилга хөгц, мөөгөнцөрт идэгдээд дотор нь байгаа хүн амьсгалахад ч бэрх болсон байдаг. Нөхцөл байдал ийм байгаа учир сэргээн засварлах нь зөв.
Үргэлжлэлийг эндээс уншина уу
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.